Jeżeli chcemy pomóc przystosować się osobie z ADHD do wymogów życia społecznego, musimy przede wszystkim zidentyfikować zakres objawów wskazujących na tę nieprawidłowość. Spróbujmy wskazać najistotniejsze problemy osób nadpobudliwych.

Zachowania, które mogą świadczyć o występowaniu zaburzeń koncentracji u dziecka.

• nie zwraca uwagi na szczegóły lub popełnia błędy wynikające z nieuwagi (np. pomija szczegóły, myli znaki)

• nie potrafi się skupić na nudnym zadaniu (problem ten rozpoznajemy także wtedy, gdy dziecko potrafi przez wiele godzin zająć się czymś dla niego interesującym, np. oglądaniem telewizji, grą na komputerze)

• nie słucha, co się do niego mówi, instrukcje trzeba wielokrotnie powtarzać, ma trudności z zareagowaniem na polecenie wydane całej grupie

• nie jest konsekwentne w działaniu – osoby z ADHD często nie stosują się do instrukcji, nie udaje im się dokończyć zadań w szkole, w domu lub w pracy

• ma problemy w gospodarowaniu czasem – nie potrafi organizować zadań i aktywności, zwleka i robi wszystko na ostatnią chwilę

• unika zadań wymagających długotrwałego wysiłku umysłowego

• gubi przedmioty

• łatwo rozprasza się pod wpływem zewnętrznych bodźców

• jest roztargnione, zapomina o codziennych czynnościach

Zachowania, które mogą świadczyć o nadmiernej ruchliwości dziecka.

•  wykonuje nerwowe ruchy rękoma lub nogami, wierci się

• staje z miejsca w czasie lekcji lub w czasie innych czynności wymagających spokojnego siedzenia

• często biega czy też wspina się wszędzie, gdzie tylko można, nawet gdy jest to zachowanie niewłaściwe

• ma trudności z zabawą w ciszy czy też inną formą spokojnego wypoczynku

• jest pobudzone, ciągle w ruchu – „biega jak nakręcone”

Zachowania, które mogą świadczyć o problemach z nadmierną impulsywnością.

•  udziela odpowiedzi, zanim pytanie zostanie sformułowane do końca

•  ma trudności z czekaniem na swoją kolej

• przeszkadza innym i wtrąca się do rozmowy lub zabawy

• mówi za dużo, nie zważając na konsekwencje

To oczywiście nie wyczerpuje wszystkich problemów nadpobudliwych osób. Wiele dzieci  z ADHD nie kontroluje swoich emocji – łatwo przechodzą od radości do złości i na odwrót, reagują bardziej emocjonalnie na różne zdarzenia. Częściej niż u rówieśników mogą u nich występować inne rozpoznania, na przykład miewają specyficzne trudności w uczeniu się (np. dysleksja, dysgrafia, dyskalkulia). Diagnozę ADHD utrudniają dodatkowo stany współwystępujące, obserwowane u ponad połowy „nadpobudliwców”: zaburzenia opozycyjno-buntownicze, tiki, problemy z koordynacją, depresja, lęki, nerwica natręctw i choroba afektywna dwubiegunowa.

Źródło: Kołakowski A., Pisula A. Sposób na trudne dziecko. Przyjazna terapia behawioralna. Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk 2012.

Kołakowski A. i wsp.: ADHD – zespół nadpobudliwości psychoruchowej: przewodnik dla rodziców i wychowawców. Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk 2006.